MB/8 Club Poland - Klub i forum miłośników samochodów Mercedes-Benz

Entuzjasta zabytkowych pojazdów w Polsce oprócz niewątpliwej przyjemności posiadania i użytkowania wiekowego auta może czasami mieć już mniejszą przyjemność składania wizyt w najróżniejszych urzędach i załatwiania istotnych spraw związanych ze swoim hobby.

W takiej sytuacji nie wystarczy jedynie entuzjazm czy wręcz intuicyjne wyczuwanie tematu (tak charakterystyczne na wszelkiego rodzaju zlotach czy rajdach), ale trzeba posługiwać się pojęciami i definicjami ustalonymi często przez najwyższe urzędy w Polsce.

Niniejszy artykuł ma za zadanie omówić oficjalną terminologię dotyczącą pojazdów zabytkowych oraz wytłumaczyć wszelkie niuanse w często podobnych do siebie zwrotach, z powołaniem się na dokumenty źródłowe i obowiązujące akty prawne.

Pojazd zabytkowy
To podstawowe pojęcie zostało wprowadzone w Prawie o Ruchu Drogowym (ustawa z dnia 20 czerwca 1997r.) i brzmi:

„to pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do rejestru zabytków lub ujęty w centralnej ewidencji dóbr kultury” [art. 2 pkt 39 Kodeksu Drogowego].

W praktyce oznacza to, że pojazdem zabytkowym uznanym przez prawo jest wehikuł, który w wyniku wpisania do rejestru lub ewidencji otrzymał na końcu tych procedur specjalną (żółtą) tablicę rejestracyjną.

Jednak po modyfikacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. wpisu, o którym mowa w Prawie o Ruchu Drogowym, może dokonać do swojej kartoteki każdy z Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków, a następnie musi on powiadomić centralną kartotekę o takiej kwalifikacji.

Warto rozróżnić sprawę wpisu do (wojewódzkiego) rejestru lub ewidencji, ponieważ obydwie procedury są w zupełności wystarczające do nabycia prawa pojazdu zabytkowego. Rejestr jest wyższego rzędu wpisem, który obliguje Wojewódzkiego Konserwatora do roztaczania szczególnej opieki, a nawet kontroli nad zabytkiem, zaś ewidencja jedynie powiadamia Konserwatora o istnieniu takiego pojazdu. W praktyce więc wystarczy pojazd wpisać do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków, a podstawowym kryterium jest wiek pojazdu (ukończone 25 lat).

Sam wpis polega na dostarczeniu Wojewódzkiemu Konserwatorowi starannie wykonanej Karty Ewidencyjnej Ruchomego Zabytku Techniki (Motoryzacji), zwanej potocznie „białą kartą”, i umieszczeniu jej w kartotece oraz otrzymanie stosownego pokwitowania.

Kartę może sporządzić każdy, ale musi ona być poprawna merytorycznie, więc w praktyce wykonują je doświadczeni rzeczoznawcy samochodowi.

Z zaświadczeniem o wpisie do ewidencji zabytków należy się udać do dowolnej Okręgowej Stacji Kontroli Pojazdów. Tam również należy okazać starannie wypełniony „WNIOSEK o przeprowadzenie badania zgodności pojazdu zabytkowego z warunkami technicznymi”, czyli formularz z 78 informacjami technicznymi o badanym pojeździe. Jego wypełnienie wraz z dokumentacją fotograficzną też najlepiej jest zlecić doświadczonemu rzeczoznawcy samochodowemu.

Otrzymane na Okręgowej Stacji kolejne zaświadczenia upoważniają do złożenia wizyty w najbliższym Wydziale Komunikacji i odebrania żółtych (zabytkowych) tablic rejestracyjnych.
Rejestracja ma charakter bezterminowy, a na dodatek nie otrzymujemy wtedy kosztownej Książki Pojazdu.
Wyżej wspominałem o rzeczoznawcy, więc teraz warto omówić to pojęcie.

Rzeczoznawca samochodowy
Według uaktualnionego w 2001 r. Prawa o ruchu drogowym, obowiązującego od 1 stycznia 2002 r. (Ustawa z dn. 20 czerwca 1997, Dz. U. nr 58 z dnia 4 kwietnia 2003, art. 79-a pkt. 1):
„Rzeczoznawcą samochodowym jest osoba, która:

1) posiada obywatelstwo polskie;
2) posiada wyższe wykształcenie
3) posiada 5-letnią wymaganą praktykę zawodową w dziedzinie związanej z motoryzacją;
4) posiada prawo jazdy kategorii A, B oraz C1 lub C;
5) nie była karana wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne;
6) posiada certyfikat w zakresie rzeczoznawstwa samochodowego wydany przez jednostkę akredytowaną w polskim systemie akredytacji;
7) została wpisana na listę rzeczoznawców samochodowych dawniejszego Ministra Infrastruktury, a obecnie Ministra Transportu i Budownictwa”
Spis rzeczoznawców z tymi najwyższymi w Polsce uprawnieniami (oraz z indywidualnym numerem „RS” - Rzeczoznawca Samochodowy) jest do wglądu na oficjalnych stronach Ministerstwa.

Tylko tacy rzeczoznawcy mogą bowiem wnioskować o ponowne dopuszczenie do ruchu pojazdu unikatowego.

Pojazd unikatowy
- to wg uaktualnionego od 1 stycznia 2002 r. Prawa o ruchu drogowym (Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r., Dz.U. nr 58 z dnia 4 kwietnia 2003 r., art. 79 pkt 4:

„pojazd wyrejestrowany, który nie podlega powtórnej standardowej rejestracji, ale mający co najmniej 25 lat, którego model nie jest produkowany od lat 15, i uznany przez rzeczoznawcę samochodowego za unikatowy lub mający szczególne znaczenie dla udokumentowania historii motoryzacji”.

W praktyce więc opinia i wniosek o powtórną rejestrację wysunięty tylko przez takiego rzeczoznawcę może spowodować, że oficjalnie zezłomowany pojazd (ale po pozytywnym badaniu na Okręgowej Stacji Kontroli) będzie ponownie dopuszczony do ruchu i to na zasadach ogólnych, a więc bez angażowania konserwatora zabytków.

Oczywiście nowy posiadacz takiego pojazdu może się również ubiegać o zabytkową (żółtą) rejestrację, ale jak pisałem wyżej, tamte procedury są dłuższe, a więc i kosztowniejsze.
Ideą tego zapisu jest kontynuowanie normalnej eksploatacji unikatowego pojazdu, którego bliźniacze egzemplarze nadal jeżdżą na białych lub czarnych (a więc nie zabytkowych) tablicach rejestracyjnych.

O podobną opinię rzeczoznawcy mogą też że się dopominać towarzystwa ubezpieczeniowe przy wystawianiu polisy ubezpieczenia OC, które posługą się pojęciem pojazd historyczny.

Pojazd historyczny
wg Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (Ustawa z dnia 22 maja 2003 r., Dz.U. nr 124 z dnia 16 lipca 2003 r.; art. 1 par.11) to:

a) pojazd zabytkowy w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym;
b) pojazd wpisany do księgi inwentarza muzealiów zgodnie z przepisami dotyczącymi ewidencjonowania dóbr kultury w muzeach;
c) pojazd mający co najmniej 40 lat;
d) pojazd mający co najmniej 25 lat i uznany przez upoważnionego rzeczoznawcę samochodowego za pojazd unikatowy lub mający szczególne znaczenie dla udokumentowania historii motoryzacji.
Zgodnie z art. 27. par 1, można wtedy zawrzeć umowę ubezpieczenia OC na czas krótszy niż 12 miesięcy (ale nie krótszy niż 30 dni).

Kolekcjonerzy weteranów szos mogą w potocznym rozumieniu odnieść wrażenie, że są posiadaczami pojazdów kolekcjonerskich. Tymczasem to pojęcie jest zarezerwowane dla terminologii celnej.

Pojazd (przedmiot) kolekcjonerski
- to wg Taryfy Celnej (unijna taryfa celna; Oficjalny Dziennik Komisji Europejskiej nr 2002/C 256/01; Sekcja XXI; rozdział 97):
- dzieła artystyczne, przedmioty kolekcjonerskie i antyki;
pkt.1: - pojazdy w swoim oryginalnym stanie (...) starsze niż 30 lat;
- wszelkie wyprodukowane przed 1950 r., nawet niesprawne;
pkt 2: pojazdy o wartościach kolekcjonerskich i historycznych
(a) niezależnie od daty produkcji, biorące udział w wydarzeniach historycznych
(b) pojazdy zbudowane specjalnie do wyczynów lub wyścigów, z udokumentowanymi sukcesami krajowymi lub międzynarodowymi.

Tymi definicjami posługują się Urzędy Celne na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, kwalifikując sprowadzany do Polski pojazd do pozycji 9705 Taryfy Celnej, a to oznacza, że taki pojazd (przedmiot zabytkowy) nie jest objęty podatkami, takimi jak wyższe cło, akcyza lub restrykcje techniczne, przypisane normalnym pojazdom samochodowym.

Przekraczać granicę RP można jednak w dwie strony, a więc jeśli będziemy chcieli wywieźć pojazd na zagraniczny rajd lub na stałe, to podlegamy prawnej ochronie i znacznym restrykcjom.

Zabytek (pojazd) podlegający ochronie
- według Ustawy o ochronie zabytków (Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; Dz. U. Nr 162 z dnia 17 września 2003) to:

Art. 3 pkt 1: zabytek – nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części i
zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego
działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź
zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze
względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub
naukową (...);
pkt. 3: zabytek ruchomy – rzecz ruchoma, jej część lub zespół
rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt. 1 (...);
Art. 6 par 1: Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: (...)
pkt 2: zabytki ruchome będące w szczególności: (...)
b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych
i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły
kolekcje (...);
d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami
transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o
kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i
nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i
rozwoju cywilizacyjnego (...);
h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź
działalność wybitnych osobistości lub instytucji (...).
Rozdział 5: wywóz zabytków za granicę:
Art. 59 pkt 1: Pozwolenia na wywóz za granicę nie wymagają: (...)
2) zabytki, będące obiektami techniki, niewpisane do rejestru,
mające nie więcej niż 25 lat (...);
7) inne przedmioty o cechach zabytków, niebędące zabytkami (...);
pkt 3: Zaświadczenie stwierdzające, że przedmioty, o których
mowa, nie wymagają pozwolenia na wywóz za granicę,
wydaje wnioskodawcy wojewódzki konserwator zabytków.

W praktyce oznacza to, że każdym pojazdem mającym ukończone 25 lat możemy czasowo wyjechać za granicę, ale mając stosowne zezwolenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Zezwolenie takie może być wielokrotne i na okres do 3 lat.

Wyjeżdżając innym pojazdem (czasem cennym, choć jeszcze nie tak leciwym) lepiej się zaopatrzyć w zaświadczenie, że pojazd nie wymaga zezwolenia, gdyż przepisy cytowane wyżej nie są wystarczająco precyzyjne.

Natomiast wywożąc stary pojazd na stałe należy uzyskać zgodę Ministra Kultury, który wyda decyzję po zasięgnięciu opinii odpowiednich Służb Konserwatorskich.

Zapoznanie się z przedstawionymi tu pojęciami powinno ułatwić miłośnikom zabytkowej motoryzacji swobodne poruszanie się zarówno w weterańskich przepisach, transakcjach jak i... po drogach.

Autor:
Tomasz Skrzeliński,
Rzeczoznawca samochodowy (RS-000769), specjalista Rady Naczelnej Rzeczoznawców ds. Pojazdów Zabytkowych, Prezes Klubu Pojazdów Zabytkowych, kolekcjoner i organizator imprez automobilowych w Polsce i za granicą.